Gỗ dác và gỗ lõi là gì? So sanh chi tiết và cách phân biệt

Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao một số loại gỗ có màu sắc không đồng đều, với phần bên ngoài sáng màu và phần bên trong sẫm màu hơn? Đó chính là sự khác biệt giữa gỗ dác và gỗ lõi - hai thành phần quan trọng quyết định đến chất lượng và công dụng của sản phẩm gỗ trong cuộc sống hàng ngày. Hiểu rõ về hai loại gỗ này không chỉ giúp bạn lựa chọn đúng loại gỗ cho nhu cầu sử dụng mà còn giúp bạn đánh giá chính xác giá trị của sản phẩm gỗ.

Cấu trúc chi tiết của thân cây gỗ

Thân cây gỗ được cấu tạo từ nhiều lớp với chức năng khác nhau. Nếu bạn cắt ngang một thân cây, bạn sẽ thấy các lớp sau:

• Vỏ cây: Lớp bảo vệ bên ngoài cùng

• Tầng sinh libe: Vận chuyển chất dinh dưỡng từ lá xuống các bộ phận khác

• Gỗ dác: Phần gỗ sống, vận chuyển nước và chất dinh dưỡng

• Gỗ lõi: Phần gỗ chết ở trung tâm, tạo độ cứng chắc

• Tủy: Trung tâm của thân cây

Từ góc độ cấu trúc tế bào, gỗ dác và gỗ lõi có sự khác biệt rõ rệt. Gỗ dác có nhiều tế bào sống và mạch dẫn còn hoạt động, trong khi gỗ lõi đã ngừng hoạt động sinh học và được lấp đầy bằng các hợp chất như tanin, nhựa và tinh dầu.

Gỗ dác (Sapwood)

Gỗ dác là phần gỗ nằm ngay dưới lớp vỏ cây, bao quanh phần lõi. Nó đóng vai trò quan trọng trong sự sống của cây.

1. Chức năng của gỗ dác:

Bạn có thể hình dung gỗ dác như hệ thống ống dẫn của cây. Nó vận chuyển nước và chất dinh dưỡng từ rễ lên các bộ phận khác của cây. Không chỉ vậy, gỗ dác còn tham gia tích cực vào quá trình sinh trưởng và phát triển của cây.

2. Đặc điểm nổi bật:

• Màu sắc: Thường sáng hơn so với gỗ lõi, có màu trắng hoặc vàng nhạt

• Độ cứng: Mềm hơn gỗ lõi, dễ gia công nhưng dễ biến dạng

• Độ ẩm: Cao hơn gỗ lõi do chứa nhiều nước

• Độ bền: Kém hơn gỗ lõi, dễ bị mối mọt và nấm mốc tấn công

• Giá trị kinh tế: Thường thấp hơn gỗ lõi

Điều đáng chú ý là gỗ dác thường được coi là "phần gỗ sống" của cây vì nó còn hoạt động sinh học. Tuy nhiên, đây cũng là lý do khiến nó dễ bị tấn công bởi các sinh vật gây hại - chúng bị thu hút bởi các chất dinh dưỡng dồi dào trong gỗ dác.

Gỗ lõi (Heartwood)

Gỗ lõi là phần gỗ nằm ở trung tâm của thân cây, được hình thành từ gỗ dác già đã ngừng hoạt động sinh học. Khi cây già đi, tế bào gỗ dác chết đi và trở thành gỗ lõi.

1. Chức năng của gỗ lõi:

Không giống như gỗ dác, gỗ lõi không còn tham gia vào quá trình vận chuyển nước và dinh dưỡng. Vai trò chính của nó là tạo độ cứng chắc và nâng đỡ cho cây. Bạn có thể xem gỗ lõi như bộ khung xương của cây, giúp cây đứng vững trước gió bão.

2. Đặc điểm nổi bật:

• Màu sắc: Đậm hơn gỗ dác, thường có màu nâu, đỏ hoặc đen tùy loại cây

• Độ cứng: Cứng chắc hơn gỗ dác, khó gia công nhưng ít biến dạng

• Độ ẩm: Thấp hơn gỗ dác

• Độ bền: Cao hơn gỗ dác, ít bị mối mọt và nấm mốc tấn công

• Giá trị kinh tế: Thường cao hơn gỗ dác

Sự bền vững của gỗ lõi đến từ các hợp chất tự nhiên như tanin, nhựa và tinh dầu được tích lũy trong quá trình chuyển hóa từ gỗ dác. Những hợp chất này đóng vai trò như "chất bảo quản tự nhiên", giúp gỗ lõi kháng lại sự tấn công của vi sinh vật và côn trùng gây hại.

So sánh chi tiết và cách nhận biết

Để dễ dàng so sánh, hãy xem bảng đối chiếu chi tiết sau:

Phương pháp nhận biết:

Bạn có thể nhận biết gỗ dác và gỗ lõi bằng một số cách sau:

1. Quan sát màu sắc: Đây là cách đơn giản nhất. Gỗ lõi thường có màu sẫm hơn gỗ dác.

2. Thử độ cứng: Dùng móng tay hoặc vật nhọn cào nhẹ, gỗ dác sẽ dễ bị xước hơn.

3. Thử độ thấm nước: Nhỏ một giọt nước, gỗ dác sẽ thấm nhanh hơn gỗ lõi.

4. Kiểm tra mùi: Một số loại gỗ lõi có mùi đặc trưng do chứa tinh dầu.

>>> Tham khảo:

Vanh gỗ là gì? Cách tính vanh gỗ ra đường kính

Gỗ xẻ là gì? Đặc điểm và ứng dụng của gỗ xẻ

Gỗ tròn là gì? Ưu điểm, ứng dụng của gỗ tròn

Ứng dụng trong ngành gỗ công nghiệp

Hiểu rõ về đặc tính của gỗ dác và gỗ lõi giúp chúng ta sử dụng chúng đúng mục đích. Gỗ lõi thường được ưa chuộng trong:

• Đồ nội thất cao cấp

• Sàn gỗ chất lượng cao

• Công trình ngoài trời

• Thuyền bè và các công trình tiếp xúc với nước

Trong khi đó, gỗ dác thường được sử dụng cho:

• Sản phẩm cần độ mềm, dẻo

• Đồ nội thất cần sơn phủ

• Các chi tiết ít chịu lực

• Các sản phẩm cần độ sáng tự nhiên

Tại Việt Nam, các loại gỗ như lim, hương, tràm có gỗ lõi chất lượng cao được sử dụng nhiều trong các công trình truyền thống và hiện đại.

Ảnh hưởng của môi trường và loại cây

Chất lượng của gỗ dác và gỗ lõi không chỉ phụ thuộc vào đặc tính tự nhiên mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ môi trường sống của cây.

Các yếu tố môi trường ảnh hưởng:

• Đất đai: Đất giàu dinh dưỡng giúp cây phát triển khỏe mạnh, tạo gỗ chất lượng tốt

• Khí hậu: Vùng khí hậu ôn đới thường tạo ra gỗ có vân đẹp và cấu trúc đều hơn vùng nhiệt đới

• Độ tuổi: Cây càng già, phần gỗ lõi càng nhiều và chất lượng càng tốt

• Mùa khai thác: Khai thác vào mùa khô sẽ cho gỗ có độ ẩm thấp hơn

Không phải tất cả các loại cây đều có sự phân biệt rõ ràng giữa gỗ dác và gỗ lõi. Một số loại cây như bạch đàn, dương, phong có rất ít hoặc không có sự khác biệt về màu sắc giữa dác và lõi. Ngược lại, những loại cây như gụ, cẩm lai, hương, trắc có sự phân biệt rất rõ ràng.

Các loại cây có dác lõi khác biệt rõ rệt:

1. Gỗ gụ: Phần lõi màu nâu đỏ, phần dác màu vàng nhạt

2. Gỗ trắc: Phần lõi màu tím đen, phần dác màu vàng nhạt

3. Gỗ hương: Phần lõi màu nâu đỏ với vân sọc đẹp, phần dác màu vàng nhạt

4. Gỗ cẩm lai: Phần lõi màu đỏ thẫm, phần dác màu vàng nhạt

5. Gỗ sồi: Phần lõi màu nâu, phần dác màu vàng nhạt

Bạn đã bao giờ nhìn thấy một miếng gỗ sao với phần giữa màu đỏ tối và phần ngoài màu vàng nhạt? Đó chính là sự khác biệt giữa gỗ lõi và gỗ dác trong cùng một thân cây.

Kết luận

Sự khác biệt giữa gỗ dác và gỗ lõi không chỉ là vấn đề màu sắc mà còn liên quan đến nhiều đặc tính quan trọng như độ bền, độ cứng và khả năng chống chịu. Hiểu rõ về hai loại gỗ này giúp bạn lựa chọn đúng loại gỗ cho từng mục đích sử dụng.

Đối với các sản phẩm cần độ bền cao và chịu được thời tiết khắc nghiệt như đồ ngoài trời, cầu thang, sàn nhà, gỗ lõi là lựa chọn tối ưu. Còn đối với các sản phẩm cần độ linh hoạt, khả năng uốn cong, hoặc cần ngâm tẩm thuốc bảo quản, gỗ dác lại phù hợp hơn.

Vẻ đẹp của một sản phẩm gỗ hoàn hảo thường đến từ sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc của gỗ dác và gỗ lõi. Đó là lý do tại sao nhiều thợ mộc giỏi luôn biết cách tận dụng đặc điểm của cả hai loại gỗ này trong các tác phẩm của mình.

Lần tới khi bạn mua một món đồ gỗ, hãy thử nhìn kỹ và nhận biết đâu là gỗ dác, đâu là gỗ lõi. Bạn sẽ ngạc nhiên về những gì mình khám phá được về món đồ đó cũng như về chất lượng và giá trị thực của nó.

>>> Xem thêm: Mắt Gỗ Là Gì? Khám Phá Bí Ẩn Ẩn Sau Vẻ Đẹp Tự Nhiên Của Gỗ